Στο φύλλο 767/10-11-1871 της λαμιώτικης εφημερίδας
ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ δημοσιεύθηκε αίτηση δύο ενδιαφερομένων
πολιτών και διακήρυξη με θέμα την εκμετάλλευση έκτασης με μεταλλευτικό
κοίτασμα μαγγανίτη
και χρωμίου
στην περιοχή του χωριού Αχινού Φθιώτιδας (Εικ.1αβγδ).
Η διακήρυξη μαζί με το αίτημα των ενδιαφερομένων:
-δημοσιεύθηκε στις τοπικές εφημερίδες ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΛΑΟΥ
και ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ.
-τοιχοκολλήθηκε με τη φροντίδα του Δημάρχου Λαμίας για
τέσσερις μήνες «εις το Δημοσιότερον μέρος» της Λαμίας, στον Αχινό και
στον τόπο κατοικίας των αιτούντων με την επιμέλεια των τοπικών Δημάρχων.
-αμέσως μετά την τοιχοκόλληση και για τρείς
συνεχόμενες Κυριακές η διακήρυξη διαβάσθηκε στις εκκλησίες μετά τη θεία
λειτουργία.
-καθ’ όλη τη διάρκεια των παραπάνω δημοσιοποιήσεων, η
αναφορά των αιτούντων και τα διαγράμματα της εκμεταλλεύσιμης έκτασης θα
παρέμειναν στο γραφείο της Νομαρχίας προς γνώση των ενδιαφερομένων.
-μετά τη λήξη της τετράμηνης προθεσμίας, εντός οκτώ
ημερών θα υποβάλλονταν στη Νομαρχία τα αποτελέσματα που προέκυψαν από τη
διακήρυξη, δηλαδή εάν υπήρξε ενδιαφέρον από άλλους τοπικούς παράγοντες για την
παραχώρηση εκμετάλλευσης της έκτασης.
Η αίτηση, τα τοπωνύμια και οι ενδιαφερόμενοι.
Στην αίτησή τους οι δύο ενδιαφερόμενοι Χαράλαμπος Φραγκίστας
και Γεώργιος Κοτούλας αναφέρουν, ότι το μετάλλευμα ανακαλύφθηκε από τους ίδιους
και βρίσκεται εντός ιδιοκτησιών τους «εις τάς θέσεις Λαγοβούνια, Αετός,
Μαγούλα, Μαγκλαβά κ.λ.π.».
Τα όρια του εκμεταλλεύσιμου μεταλλεύματος προσδιορίζονται
στην αίτηση ως εξής: «συνορευόμενον Ανατολικώς από το χάνι του Αχινού
διά του ρεύματος Αγίου Δημητρίου εν μέρει και διά καλλιεργημένων και ακαλλιεργήτων
γαιών του χωρίου Αχινού μέχρι του λεγομένου κοκκίνου βράχου και κάτωθεν του
χωρίου Νικόβης Δυτικώς από τρία σύνορα Νικόβης και Αχινού και Στυλίδος,
Αετός μέχρι της Μεμονομένης Γκουρτζιάς της κειμένης κάτωθεν της Μαγούλας
Μαγκλαβά. Μεσημβρινώς (Νότια) από την ιδίαν Γκουρτζιάν διά του
παραθαλασίου Μύλου Σαράτζη, της παραλίας, και του παραλίου πλατάνου μέχρι του
χανίου Αχινού και Αρκτικώς (Βόρεια) από τα μνησθέντα τρία σύνορα
και Αετόν μέχρι κοκκίνου βράχου.».
Το τοπωνύμιο χάνι Αχινού υποδηλώνει την ύπαρξη στην
περιοχή χανιού ή πανδοχείου, άγνωστο όμως πότε.
Ο παραθαλάσσιος μύλος Σαράτση είναι ο νερόμυλος, ο
οποίος λειτουργούσε στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται ο Καραβόμυλος (βλέπε ανάρτηση:
Ιστορία του Καραβομύλου Φθιώτιδας). Από έρευνα στο διαδίκτυο για το νερόμυλο
Σαράτση καταγράφονται τα εξής: «Καραβόμυλος: -Υδρόμυλος του “Σαράτση”, στην
τοποθεσία “Ζουριό”, κοντά στη θάλασσα. Υπήρχε από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Με μικρά καράβια (βάρκες) έφερναν δημητριακά και τα άλεθαν στο μύλο αυτό. Έτσι
η θέση αυτή ονομάστηκε Καραβόμυλος, όπως και το χωριό μεταγενέστερα. Μετά το
1834 αγοράστηκε από τους Αφούς Σκουμπουρδή. Τον νοίκιασαν οι Αφοί Γεώργιος
& Λάμπρος Κόρακας και λειτούργησε την περίοδο 1928-1935. Τον γκρέμισαν το
1962, που πέρασε η Εθνική Οδός.» (πηγή: Ονομαστική καταγραφή υδρομύλων και μυλωθρών του νομού Φθιώτιδος».
Οι ενδιαφερόμενοι για την εκμετάλλευση του
μεταλλεύματος μαζί με την αίτηση επισυνάπτουν:
-Διάγραμμα εις τριπλούν του αξιωματικού του μηχανικού
Κωνσταντίνου Τζώτζη (αναλογία:1/10.000 του βασιλικού πήχη),
από το οποίο αποδεικνύεται ότι η έκταση ανέρχεται σε 3.888,66 στρέμματα. Ο
Κωνσταντίνος Τζώτζης το 1871 υπηρετούσε στη Λαμία. Γράφει γι’ αυτόν η Μεγάλη
Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία: «Τζώτζης Κων]τίνος, υπολ(οχαγός)
μηχ(ανικού), γεν(νηθείς) το 1842 εν Πειραιεί, διεγρ(άφη),
μετατεθείς πολ(ιτικός) μηχ(ανικός), 15 Μαΐου 1878» (πηγή: ΜΣΝΕ,
τόμος 6, σελίδα 430).
-δείγμα από δέκα οκάδες των εκμεταλλεύσιμων μεταλλευμάτων.
-δύο διαγράμματα του παραπάνω μηχανικού που απεικονίζουν
τις ερευνητικές ανασκαφές που διενήργησαν.
-περιληπτική έκθεση των συστατικών με την επιφύλαξη να
προσκομίσουν και αναλυτική χημική έκθεση.
Οι ενδιαφερόμενοι δηλώνουν, ότι θα συμμορφωθούν με τους
νόμους και τις διαταγές της κυβέρνησης που αφορούσαν τον τρόπο εκμετάλλευσης
του μεταλλεύματος και ότι θα καταβάλουν τον ανάλογο φόρο για την έκταση που θα τους
παραχωρούνταν, καθώς και φόρο για την πρόσοδο από το μεταλλείο.
Ειδικότερα, στην αίτησή τους δεσμεύονται:
-για ετήσια καταβολή στο δημόσιο από την ημέρα έκδοσης
του παραχωρητηρίου 3 λεπτών/στρέμμα (δηλαδή 3.888,66Χ0,03=116,65 δραχμές). Δεσμεύονται
και για την καταβολή του ετησίου φόρου που θα προσδιορισθεί επί του καθαρού εισοδήματος
που θα προκύψει από την εκμετάλλευση του μεταλλείου, καθώς και 1% της δραχμής, όπως
ορίζουν τα άρθρα 30 και 31 του Νόμου Χϟ΄ (690) «Περί μεταλλείων» (ΦΕΚ
44/Α/24-08-1861): «Άρθρον 30. Οι ιδιοκτήται των μεταλλείων πληρόνουσιν εις
το δημόσιον ένα μόνον φόρον εις χρήματα. Ο τοιούτος φόρος προσδιορίζεται
εκάστοτε διά του ετησίου φορολογικού νόμου επί του προϊόντος αφού εκπεσθώσιν εκ
τούτου μόνα τα έξοδα του υλικού και της εργασίας των χρησιμευσάντων εις την
εξόρυξίν του· δεν δύναται δε να υπερβαίνη τα 5 τοις % του, ως είρηται, καθαρού
εισοδήματος.
Άρθρον 31. Επιβάλλεται προσέτι έν εκατοστόν της δραχμής
φόρος επί του ως είρηται εν τώ προηγουμένω άρθρω καθαρού προϊόντος, ίνα
απαρτισθή εξ αυτού αποθεματικόν κεφάλαιον προς βοήθειαν και περίθαλψιν των
εργατών και των οικογενειών αυτών εν περιπτώσει δυστυχημάτων. Ιδιαίτερον
Διάταγμα θέλει κανονίσει την διαχείρισιν του κεφαλαίου τούτου.».
-δηλώνουν ότι θα συμμορφωθούν κατά γράμμα με τον
τεχνικό τρόπο εκμετάλλευσης του μεταλλείου, όπως ορίσθηκε από την κυβέρνηση,
σύμφωνα με το άρθρο 29 του Νόμου Χϟ΄ (690) «Περί μεταλλείων»: «Άρθρον
29. Οι ιδιοκτήται των μεταλλείων οφείλουσι να εκπληρώσι τάς εν τώ παραχωρητηρίω
εγγράφω περιεχομένας υποχρεώσεις, να διατελώσι μεταλλεύοντες το παραχωρηθέν μεταλλείον
και να εκτελώσι τάς προς αποφυγήν δυστυχημάτων αναγομένας παραγγελίας του
αρμοδίου επί των μεταλλείων μηχανικού».
-Τέλος, υπόσχονται να καταβάλλουν στο δημόσιο το μέρισμα
επί του καθαρού εισοδήματος, το οποίο όρισε η κυβέρνηση, σύμφωνα με τα άρθρα 7
και 33 του Νόμου Χϟ΄ (690) «Περί μεταλλείων»: «Άρθρον 7. Εν τη πράξει
της παραχωρήσεως ορίζεται και το προς τον ιδιοκτήτην της γης υπό του εις όν
παρεχωρήθη το μεταλλείον οφειλόμενον μέρισμα, όπερ δεν δύναται να υπερβαίνη τα
5 τοίς % επί του μεταλλεύματος μετά την προαφαίρεσιν των γενομένων εξόδων
εργασίας και υλικού....
Άρθρον 33. Οι ιδιοκτήται των μεταλλείων υποχρεούνται ν’
αποζημιώσωσι τούς ιδιοκτήτας, ών ήθελον καταλάβει ή βλάψει τάς γαίας διά των
μεταλλευτικών εργασιών. Και ει μέν εξ αυτών κωλύεται άνευ άλλης βλάβης η εντός
του έτους συνήθης καλλιέργεια, η αποζημίωσις συνίσταται εις την εκ της καλλιεργείας
καθαράν πρόσοδον κατά την γνωμοδότησιν εμπειροτεχνών, προστιθεμένου εις αυτήν
και ενός τετάρτου της αυτής προσόδου· ει δε εκ των ειρημένων εργασιών και των
ανασκαφών βλάπτονται αι γαίαι τοσούτον ώστε δεν δύνανται να χρησιμεύσωσιν εις
καλλιέργειαν ή καταλαμβάνονται υπέρ το έτος, οι ιδιοκτήται των μεταλλείων
υποχρεούνται να προσλάβωσιν αυτάς εις την περιοχήν του μεταλλείου επί
αποζημιώσει οριζομένη υπό εμπειροτεχνών εις το διπλάσιον της της αξίας, ήν
είχον αύται πρό της μεταλλεύσεως του μεταλλείου.».
Όπως προαναφέρθηκε, ενδιαφερόμενοι για την παραχώρηση της
έκτασης είναι οι «Χαράλαμπος Φραγγίστας Ιατρός» και «Γεώργιος Κοτούλας
Μαθητής».
Ο ιατρός Χαράλαμπος Φραγκίστας υπήρξε ένας από τους
δύο γιούς του αγωνιστή Ιωάννη Φραγκίστα από την Ευρυτανία. Είναι αυτός που λίγο
πριν πεθάνει ο πατέρας του, τον ανέβασε στο άλογό του και τον οδήγησε στον
τελευταίο του περίπατο σε δρόμο της Λαμίας. Αστειευόμενος ο γερο-αγωνιστής παρομοίασε
τον εαυτό του με την ιέρεια μητέρα των Αργείων Κλέοβη και Βίτωνα στην αρχαιότητα [περισσότερα βλέπε στην ανάρτηση: Νεκρολογία του αγωνιστή Ιωάννη Φραγκίστα (1764-1861)]. Ο άλλος γιός του αγωνιστή, ο
Επαμεινώνδας Φραγκίστας, υπήρξε διαπρεπής νομικός. Το 1861 συνέγραψε στη Λαμία το
έργο του «ΒΙΟΣ ΚΑΤΖΑΝΤΩΝΗ» σύμφωνα με τη διήγηση του αγωνιστή πατέρα του, με τον οποίο ο
Κατσαντώνης υπήρξε συμπολεμιστής.
Στον εκλογικό κατάλογο της Κοινότητας Στυλίδας του 1915
είναι εγγεγραμμένος με α/α 653 και αριθμό μητρώου αρρένων 2267 ο Φραγκίστας Νικόλαος
του Χαραλάμπους, ετών 36, επαγγέλματος Εργατικός και ενεστώτα τόπο διαμονής τη Στυλίδα.
Πρόκειται για το γιό του Χαράλαμπου Φραγκίστα.
Ο Γεώργιος Κοτούλας αναφέρεται στο αίτημα ως
μαθητής. Προφανώς πρόκειται για άτομο νεαρής ηλικίας και δημιουργείται
προβληματισμός για το δικαίωμα συμμετοχής του σε δικαιοπραξία. Η απάντηση στον
προβληματισμό αυτό δίνεται από τον εκλογικό κατάλογο του Δήμου Λαμιέων του 1879:
με α/α 472 είναι εγγεγραμμένος ο Κοτούλας Γεώργιος του Κωνσταντίνου, ετών 30, επαγγέλματος
κτηματίας και ενεστώτα τόπο διαμονής τη Λαμία. Επομένως, το 1871 ο Γεώργιος
Κωτούλας ήταν 21 ετών.
Ακολουθεί το κείμενο του αιτήματος των ενδιαφερομένων για
την παραχώρηση της έκτασης:
«Προς
Την Βασιλικήν Νομαρχίαν Φθιώτιδος
Λαμβάνομεν την τιμήν οι υποφαινόμενοι Χαράλαμπος
Φραγγίστας Ιατρός και Γεώργιος Κοτούλας Μαθητής κάτοικοι Λαμίας, να
παρακαλέσωμεν υμάς Κύριε Νομάρχα, όπως ενεργήσετε να μάς παραχωρηθή το υφ’ ημών
ανακαλυφθέν μεταλλείον μαγγανίτου και χρωμίου κείμενον εις την περιφέρειαν του
χωρίου Αχινού του Δήμου Φαλάρων και εντός των ιδιοκτήτων γαιών μας εις τάς
θέσεις Λαγοβούνια, Αετός, Μαγούλα, Μαγκλαβά κ.λ.π. και συνορευόμενον Ανατολικώς
από το χάνι του Αχινού διά του ρεύματος Αγίου Δημητρίου εν μέρει και διά καλλιεργημένων
και ακαλλιεργήτων γαιών του χωρίου Αχινού μέχρι του λεγομένου κοκκίνου βράχου
και κάτωθεν του χωρίου Νικόβης Δυτικώς από τρία σύνορα Νικόβης και Αχινού και
Στυλίδος, Αετός μέχρι της Μεμονομένης Γκουρτζιάς της κειμένης κάτωθεν της
Μαγούλας Μαγκλαβά. Μεσημβρινώς από την ιδίαν Γκουρτζιάν διά του παραθαλασίου
Μύλου Σαράτζη, της παραλίας, και του παραλίου πλατάνου μέχρι του χανίου Αχινού
και Αρκτικώς από τα μνησθέντα τρία σύνορα και Αετόν μέχρι κοκκίνου βράχου. Και
επί τούτο επισυνάπτομεν διάγραμμα εις τριπλούν συνταχθέν υπό του Μηχανικού Κ. Τζιότζη
με σμίκρινσιν 1]10,000 του Βασιλ. πήχεως κατά τον οποίον η ολική επιφάνεια του
προς παραχώρησιν ζητουμένου χώρου ανέρχεται εις Στρέμματα τρείς χιλιάδας
οκτακόσια ογδοήκοντα οκτώ και εξήκοντα έξ μέτρα αριθ. 3,888,66 2)δείγμα
αμφοτέρων των μεταλλευμάτων εξ οκάδων δέκα αριθ. 10. 3)έτερα δύο διαγράμματα
του αυτού Μηχανικού των ενεργηθεισών ανασκαφών. 4) έκθεσιν περιληπτικήν των
συστατικών των εν λόγω μεταλλούχων χώρων, επιφυλασσόμεθα να προσαγάγωμεν άμα τη
παραλαβή αυτών αναλυτικήν του χημικού έκθεσιν.
Υποσχόμεθα προσέτι διά της παρούσης μας να πληρώσωμεν
κατ’ έτος προς το δημόσιον από της εκδόσεως του παραχωρητηρίου τρία λεπτά δι’
έκαστον στρέμμα της παραχωρηθησομένης εκτάσεως, τον προσδιορισθησόμενον επί της
καθαράς προσόδου εκ του φόρου, κατ’ έτος, έν έκατοστόν της δραχμής επί του
καθαρού εισοδήματος ως ορίζεται εν τοίς άρθροις 30 και 31 του νόμου.
Προσέτι θέλομεν συμμορφωθή κατά γράμμα με τον παρά της
Κυβερνήσεως κανονισθησόμενον τρόπον τεχνικόν της μεταλλεύσεως κατά την διάταξιν
του άρθρου 29 του σχετικού Νόμου.
Υποσχόμεθα συνάμα να πληρώσωμεν εις το δημόσιον το
παρά της Κυβερνήσεως ορισθησόμενον μέρισμα επί του καθαρού εισοδήματος κατά τα
άρθρα 7, και 33 του περί μεταλλείων Νόμου.
Εν Λαμίᾳ την 19 Οκτωβρίου 1871.
Ευπειθέστατοι
Χ. Φραγγίστας Γ. Κουτούλας
διά την αντιγραφήν
Εν Λαμίᾳ την 21 8βρίου 1871.
Ο υπογραμ. της Νομαρχ. Φθιωτιδοφωκίδος
(Τ.Σ.] Κ. Θωμόπουλος.»
Η διακήρυξη της Νομαρχίας Φθιώτιδος και Φωκίδος
Το κείμενο της διακήρυξης έχει ως εξής:
«Αριθ. 7867
ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
Ο ΝΟΜΑΡΧΗΣ ΦΘΙΩΤΙΔΟΣ
ΚΑΙ ΦΩΚΙΔΟΣ
Διακηρύττει ότι
Οι Κύριοι Χαράλαμπος Φραγγίστας Ιατρός και Γεώργιος
Κούτουλας Μαθητής κάτοικοι Λαμίας, διά της προς την Νομαρχίαν ταύτην υπό
ημερομηνίαν 19 8βρίου ε.ε. αιτήσεώς των καταχωρηθείσης εις το υπ’ αριθ. 166
φύλλον του Βιβλίου των μεταλλείων εξαιτούνται την παραχώρησιν μεταλλείου
Μαγγανίτου και χρωμίου, κειμένου εις την περιφέρειαν του Δήμου Φαλάρων
αναφέροντος ρητώς ότι.
α΄.) Η αιτουμένη προς παραχώρησιν θέσις έχει έκτασιν
μέν εκ στρεμμάτων τριών χιλιάδων οκτακοσίων ογδοήκοντα οκτώ και μέτρων εξήκοντα
έξ (αριθ. 3888 και 66), συνορεύεται δε προς ανατολάς από το χάνι του Αχινού διά
του ρεύματος Αγίου Δημητρίου έν μέρει και διά καλλιεργημένων και ακαλλιεργήτων
γαιών του χωρίου Αχινού μέχρι του λεγομένου κοκκίνου Βράχου από κάτωθεν του
χωρίου Νικόβης προς Δυσμάς από τρία σύνορα (Νικόβης, Αχινού και Στυλίδος) αετός
μέχρι της μεμονωμένης Γκορτζιάς της κειμένης κάτωθεν της Μαγούλας Μαγκλαβά,
προς Μεσημβρίαν από την ιδίαν Γκορτζιάν διά του παραθαλασσίου Μύλου Ταράτσης
της παραλίας και του παραλίου Πλατάνου μέχρι του χανίου του Αχινού, και προς
Άρκτον από τα μνησθέντα τρία σύνορα και Αετόν μέχρι κοκκίνου Βράχου.
β.) ότι υποχρεούνται να πληρώνωσι τον νενομισμένον επί
τε της παραχωρηθησομένης επιφανείας και επί της καθαράς προσόδου προς το
δημόσιον τούτου μεταλλείου φόρον και ότι θέλει συμμορφωθεί με τάς διατάξεις του
Νόμου και τάς διαταγάς της Κυβερνήσεως τάς αφορώσας τον τρόπον της
μεταλλεύσεως.
γ.) Η παρούσα διακήρυξις συνοδευομένη με την από 19
8βρίου ε.ε. αναφοράν των αιτούντων θέλει δημοσιευθή δι’ εξόδων εις τάς
εφημερίδας «Φωνή του Λαού» και Φάρος της Όθρυος» ενταύθα εκδιδομένας, θέλει δε
τοιχοκοληθή τη φροντίδι του Δημάρχου Λαμίας και μένει εκτιθησομένη επί τέσσαρας
συνεχείς μήνας εις το Δημοσιότερον μέρος της πρωτευούσης του Νομού της Επαρχίας
Φθιώτιδος του Δήμου Λαμίας, και εις το χωρίον Αχινόν, εις την περιφέρειαν του
οποίου περιλαμβάνεται η περίμετρος της προς παραχώρησιν ζητουμένης εκτάσεως και
εις το μέρος όπου διαμένωσιν οι αιτούντες την παραχώρησιν, επιμελεία των
οικείων Δημάρχων. Προς τούτοις η παρούσα θέλει αναγινώσκεσθαι επ’ εκκλησίας
κατά τρείς από της πρώτης τοιχοκολλήσεως Κυριακάς μετά την θείαν λειτουργίαν.
Διαρκουσών δε των δημοσιεύσεων τούτων η αναφορά των
αιτούντων και τα διαγράμματα της επιφανείας θέλουσι μείνει εκτιθημένα εις το
γραφείον της Νομαρχίας προς γνώσιν και οδηγίαν των ενδιαφερομένων.
Μετά την λήξιν της ταχθείσης τετραμήνου προθεσμίας
υποβάλλονται προς την Νομαρχίαν εντός οκτώ ημερών αι απαιτούμεναι περί των
δημοσιεύσεων και τοιχοκολλήσεων και επ’ εκκλησίας αναγνώσεων της διακηρύξεως
ταύτης αποδείξεις, καθώς και αι τυχόν εις τάς εντοπίους αρχάς υποβληθείσαι αναφοραί
της επί της προκειμένης υποθέσεως ενδιαφερομένων.
Εν Λαμίᾳ την 19 8βρίου 1871
Ο Νομαρχεύων
Β. Βατιμπέλας».
Τέλος, η εκμετάλλευση της έκτασης με τα μεταλλεύματα
μαγγανίτη και χρωμίου στον Αχινό, όπως φαίνεται, δεν πραγματοποιήθηκε για
άγνωστους λόγους.
ΕΙΚΟΝΕΣ
Εικ.1αβγδ.
Το φύλλο 767/10-11-1871 της εφημερίδας ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ.
ΠΗΓΕΣ
